Het beoordelen van de kwaliteit van burgerparticipatie in beleid voor duurzaamheidstransities is een centraal en terugkerend thema in DUST. Naast het succes van de ontwikkeling van de STEP Index hebben onze projectpartners hard gewerkt aan de ontwikkeling en toepassing van de Actor-Process-Event Scheme (APES)-software. Dit instrument is van cruciaal belang om de diepgang en intensiteit van de participatie in de formulering en de implementatie van het duurzaamheidstransitiebeleid te begrijpen en te analyseren.
De ontwikkeling van deze tool binnen het DUST-project wordt geleid door het Center for Democracy Studies Aarau (ZDA), een onderzoekscentrum ondersteund door de Universiteit van Zürich. De expertise van ZDA op het gebied van democratieonderzoek en het gebruik van digitale hulpmiddelen om burgerparticipatie te beoordelen zijn van cruciaal belang geweest voor de toepassing van de APES-software in de verschillende projectgebieden onder DUST.
APES is een softwaretool die het traceren en in kaart brengen van participatieprocessen of netwerken in beleidsacties mogelijk maakt. Het helpt drie belangrijke aspecten van de betrokkenheid van belanghebbenden bij het beleid te begrijpen: wie, wanneer en in welke mate. Het doel is om de uiteenlopende reeks belanghebbenden die betrokken zijn bij de verschillende stadia van de beleidscyclus te identificeren en analyseren, terwijl ook het niveau van betrokkenheid en invloed wordt gekwantificeerd die door belanghebbenden wordt uitgeoefend op verschillende beleidsterreinen voor duurzaamheidstransities. APES is nuttig om te onderzoeken hoe besluitvormingsprocessen systematisch verlopen op verschillende bestuursniveaus.
De APES-tool bestaat uit drie componenten: ten eerste de actor, die zich richt op het onderzoeken van de rollen en invloeden van de verschillende belanghebbenden, bijvoorbeeld de individuen, groepen of organisaties die deelnemen aan beleidsprocessen op verschillende bestuursniveaus. In DUST vindt onze analyse van participatie plaats op meerdere bestuursniveaus; EU-, nationaal, regionaal of gemeentelijk niveau. APES wordt gebruikt om de deelname van verschillende soorten actoren op deze niveaus te beoordelen. Ten tweede de procescomponent, die zich bezighoudt met de verschillende stadia of fases van de beleidsvormingscyclus. Ten derde de gebeurteniscomponent, die de mijlpalen of belangrijke gebeurtenissen vertegenwoordigt die plaatsvinden binnen de beleidsprocessen. Door APES te gebruiken, kan het project de besluitvormings- en beleidsimplementatiefasen voor alle drie deze componenten analyseren.
In het DUST-project zijn alle acht casestudylocaties locaties geweest voor meerdere beleidsinterventies, zoals door de EU geleid beleid, nationaal regionaal beleid en interventies op het gebied van ruimtelijke ordening, gericht op lokale duurzaamheidstransities. Voor elk van de casestudylocaties werd één beleidsmaatregel geselecteerd voor analyse met de APES-tool. Voor deze fase van de analyse werd het geval van Gotland niet meegenomen vanwege diverse beperkingen bij het verzamelen van de noodzakelijke gegevens binnen het gestelde tijdsbestek. Afgezien van deze kleine tegenslag werden zeven van de andere gevallen met succes opgenomen in deze fase van de APES-analyse.
Een kwalitatief vergelijkend analysekader werd gebruikt om de bevindingen van de APES-implementatie voor elke casestudyregio te onderzoeken. Het hoofddoel was dus om de cross-case patronen (zowel binnen als tussen de EU-landen) te begrijpen van de betrokkenheid van belanghebbenden binnen het algemene raamwerk en de implementatie van rechtvaardige duurzaamheidstransities. Voor deze cross-case evaluatie werden de diepgang en inclusiviteit van participatieve processen geanalyseerd. Een dergelijke evaluatie geeft gedetailleerd inzicht in de diversiteit aan betrokkenheid onder stakeholders, de betekenis en invloed van uiteenlopende stakeholders in het participatielandschap, maar ook in de onderlinge verbondenheid daartussen.
De vergelijkende analyse liet interessante patronen zien van betrokkenheidsstrategieën die door verschillende EU-regio's binnen en tussen landen werden toegepast. Eén intrigerende en kritische bevinding uit deze analyse laat zien dat de casestudyregio's binnen dezelfde landen niet consequent vergelijkbare betrokkenheidsstrategieën voor duurzaamheidstransities vertonen. Daarom kunnen zelfs geografisch dichtbij gelegen regio's verschillende participatieve benaderingen hebben bij duurzaamheidstransities. Binnen het multi-stakeholder en multiregionale projectlandschap van DUST heeft een dergelijke bevinding een enorme waarde.
Nu zulke interessante en belangrijke bevindingen zijn ontdekt door de onderzoeksteams onder leiding van ZDA, heeft het DUST-project al grote vooruitgang geboekt in de richting van het bevorderen van een grotere burgerparticipatie voor rechtvaardige duurzaamheidstransities!