Zajęcie się zróżnicowanym rozkładem kosztów i korzyści przejścia na gospodarkę niskoemisyjną pomiędzy terytoriami i społecznościami jest kluczowym wyzwaniem dla decydentów. Procesy odchodzenia od paliw kopalnych mają znaczny wpływ tam, gdzie są siłą napędową gospodarki regionalnej lub lokalnej i lokalnego zatrudnienia. Z perspektywy społecznej skutki są również zróżnicowane w przypadku różnych grup społecznych, przy czym szkodliwe skutki są widoczne między innymi w postaci utraty pracy przez osoby, które mogą przeżyć przy obniżonych dochodach, w obliczu perspektywy przekwalifikowania się lub migracji za granicę, a także w postaci wyższych cen energii. Te skutki społeczno-gospodarcze są zróżnicowane przestrzennie, powodując nierówności terytorialne. Stanowi to główne wyzwanie dla decydentów zajmujących się spójnością w szerszym kontekście erozji instytucji demokratycznych i rosnącego niezadowolenia w społecznościach marginalizowanych i regionach słabych strukturalnie.

​

Inicjatywy ukierunkowane terytorialnie są coraz bardziej widocznymi elementami krajobrazu polityki transformacji, które mogą odpowiedzieć na to wyzwanie poprzez wspieranie partycypacji deliberatywnej. Inicjatywy te obejmują finansowane przez UE programy polityki spójności (w tym terytorialne plany sprawiedliwej transformacji), strategie rozwoju regionalnego, regionalne strategie energetyczne, regionalne strategie innowacji i ramy planowania przestrzennego. Zawarta w niniejszym raporcie analiza wybranych środków terytorialnych w regionach objętych studium przypadku wskazuje, że przynoszą one potencjalne korzyści z perspektywy partycypacji deliberatywnej. Uznają, że względne koszty i korzyści transformacji mają wzajemnie powiązane konsekwencje polityczne, gospodarcze i społeczne o wyraźnym wymiarze terytorialnym. Co więcej, ich wielopoziomowe rozwiązania w zakresie zarządzania mogą potencjalnie delegować kompetencje polityczne na niższe szczeble administracyjne i przenosić procesy partycypacyjne i deliberacyjne bliżej społeczności.

​

Ocena udziału w tych działaniach wskazuje, że bardziej aktywne procesy partycypacyjne są widoczne w działaniach politycznych opracowywanych na poziomach niższych niż krajowe. Wspierając koncepcję aktywnej pomocniczości, polityki ukierunkowane terytorialnie promują powstawanie nowych przestrzeni, w których mogą działać struktury i procesy partycypacyjne (np. w formie komitetów obywatelskich, warsztatów i paneli). Niemniej jednak większość działań wiąże się z podstawowymi formami (konsultacje i dialog) na wczesnych etapach projektowania polityki (gromadzenie dowodów i uzyskiwanie informacji zwrotnych). Udział oparty na bardziej interaktywnym zaangażowaniu, partnerstwie i współtworzeniu na etapach polityki obejmujących kluczowe decyzje dotyczące alokacji zasobów jest znacznie mniej oczywisty.

​

Niniejszy dokument został przesłany do Komisji Europejskiej i oczekuje na zatwierdzenie.